Borinage

Crisis in de kapitalistische wereld. Fabrieken worden gesloten, verlaten. Miljoenen proletariërs lijden honger! Met die manifest- en revolutiewoorden opent de eerste film in dit genre in de Belgische cinema, één der belangrijkste referenties van de documentaire film. In 1932 had een grote staking de Waalse steenkoolontginningen lamgelegd. Het antwoord van de patroons en de politie was genadeloos geweest, dat alles in een toestand van onder-informatie en onverschilligheid van het grootste gedeelte van het land. André Thirifays, Piet Vermeylen en alle verontwaardigde jongeren van de Club de l’écran besloten over deze zwarte ellende getuigenis te brengen met hùn wapen, een camera.

Geholpen door een arts en een advocaat, met zeer weinig geld, schuilend voor de politie, maar gesteund door de gehele bevolking, filmden ze in moeilijke en opwindende omstandigheden. De film is hard, weids. Hij heeft al zijn kracht, zijn emotionele impact van verontwaardiging en medevoelen behouden. Hij heeft aan de arbeidersklasse de krachtigste beelden van haar geschiedenis en haar strijd geschonken. Daaronder: de uitdrijvingen, de opeenhoping van de kinderen in krotwoningen, hun uitgemergelde en afwezige gezichten, de optocht met het portret van Karl Marx, het verzamelen van kolenrestjes ‘s morgens vroeg op de terrils, de bedelende mijnwerker enz., zonder het schokeffect van de beeldmontage te vergeten: de leegstaande huizen terwijl de daklozen buiten slapen, een quasi-hongersnood en het ontbreken van alle hulp terwijl grote bedragen besteed worden aan de bouw van een kerk …

Realisatie : Joris Ivens en Henri Storck

Geïnspireerd door de brochure van dr. Hennebert : On crève au levant de Mons

Initiatief : de Club de l’écran van Brussel (André Thirifays, Piet Vermeylen)gesticht in 1931

Advies : Jean Fonteyne, Paul Hennebert

Beeld : Joris Ivens, François Rents, Henri Storck

Inserts : nieuwsbeelden uit die periode

Fotografie : Willy Kessels en Sacha Stone

Productie : EPI Éducation populaire par l’image
Coproductie: Club de l’écran

35 mm / zwart-wit / 28 minuten / 1933 (klank 1963)

Stem (postsynchronisatie van 1963) : André Thirifays

Muzikale versie 1983 (muziek: André Asriel – concept en tekst voor twee stemmen: Lothar Prox – orkest : het Düsseldorf Ensemble Robert Schumann-Instituut)

Om de film te kopen, hier  klikken

… Borinage is, als u wilt, een reportage, het is geen geschreven documentaire, noch een film naar een studie van het onderwerp, met een standpunt. Het is een zeer oprecht en gepassioneerd verslag omdat Joris en ik onthutst waren door de levensomstandigheden, door de ellende van die mensen … We wilden onthullen wat die arbeiderswereld aan dantesks, aan infernaals had, hoe men er een onvoorstelbare ellende doormaakte, de degradatie, de berusting, de revolte. Ook voelden we ons innig betrokken bij het leven van die mensen, in het besef dat het document zelf zou volstaan, dat het zijn verschrikkelijke boodschap zou overbrengen aan de meeste toeschouwers die absoluut geen benul hebben van dergelijke levens …

Henri Storck in Documentary explorations, interview door G. Leroy Levin, Double Day, New York, 1971

… Op heel wat punten neemt de eerste Belgische film in dit genre revolutionaire allures aan. Eerste getuigenisfilm … eerste ervaring met het in verhaal brengen van de werkelijkheid … eerste gedocumenteerde standpunt … eerste duik in het sociale vraagstuk in een land dat al aan het uiteenvallen is. Borinage heeft bijna alles uitgevonden …

Une encyclopédie des cinémas de Belgique, red. Guy Jungblut, Patrick Leboutte en Dominique Païni, Musée d’art moderne de Paris, Editions Yellow Now, 1990

Borinage beschrijft de ellende van de Borains met zo’n kracht dat de overheid lange tijd verkoos de vertoning van de film te verbieden.

Paul Davay, Cinéma de Belgique, Uitgeverij Duculot

De reacties op de film waren uiteenlopend. Le Drapeau rouge beschreef de film als de eerste in België gemaakte proletarische film en maakte van de gelegenheid gebruik om P. H. Spaak, wiens weekblad L’Action socialiste een interview met Storck over de film gepubliceerd had, aan te vallen. In sociaal-democratische kringen, waar men zekere verwachtingen van de film had, heerste grote teleurstelling. Borinage zou voor hen jarenlang een suspecte communistische film blijven. Zowel in Nederland als in België werd de film verboden voor openbare vertoning.

Bert Hogenkamp, Skrien, juli 1977 1

Borinage, 1933, gemaakt met Henri Storck, toont Ivens’ stijl in contrast met de newsreel approach van de American Film and Photo League. Voor hun reportage over een arbeidsconflict in een Belgische mijnstreek verbleven de filmmakers lange tijd in deze gemeenschap. Ze filmden het dagelijkse leven en volgden de gebeurtenissen terwijl deze de mensen troffen. Dat gaf de film een intimiteit en een gevoel van detaillering die de journaalfilm niet bezat.

Robert Sklar, Film. An International History of the Medium, Harry N. Abrams Inc., New York, 1993

De film is essentieel een kunst binnen het bereik van de massa. Nochtans heeft men de film nooit gebruikt om deze massa voor haar eigen ontwikkeling, haar eigen uitingen te interesseren. Integendeel, tot op heden diende de filmkunst enkel om de massa te verstrooien, in slaap te wiegen, van haar zorgen en problemen af te keren. De arbeider is op het filmscherm een onbekende …

Wat de waarde van een maatschappelijk document betreft: meestal neemt men er het elementairste leven uit weg. Tijdens de realisatie van onze film was er één feit dat we bijzonder belangrijk vonden en waarop we ten zeerste willen aandringen en dat is de waarde van deze materie, waarde die enkel geput kan worden uit het rechtstreekse contact met het leven, met het dagelijkse bestaan.

Joris Ivens, Henri Storck, interview voor La revue belge, nummer 4, januari 1934

Deze militante documentaire is de eerste in zijn soort – en van zo’n belang – gerealiseerd in de westerse wereld, met uitzondering van Terre sans pain (Luis Buñuel), op dat ogenblik nog niet uitgebracht. Met weinig middelen tot stand gekomen, is het toch één van de werken waar Ivens terecht het meest van houdt. Deze documenten bezitten een onvergetelijke kracht en authenticiteit. Stomme film, waarvan een versie in de U.S.S.R. gesonoriseerd werd.

Georges Sadoul, Dictionnaire des films, Uitgave Microcosme Seuil, 1990