Paaseiland (het)

Een document over een Frans-Belgische wetenschappelijke missie, gefilmd aan boord van het schoolschip Mercator, Het betrof hier de zevende reis van het schoolschip Mercator. Twee beelden van elk 6 ton dienden van wal aan boord gehesen te worden, buiten de waterlijn…

Het relaas heeft een zeer klassieke structuur. Tegen een achtergrond van de wereldkaart beschrijft een zeer eenvoudige commentaar het eiland, geeft een kort overzicht van zijn geografische en historische situatie. Van de aankomst tot het vertrek van de archeologische onderzoekers bestaat de film vervolgens uit een reeks opeenvolgende luiken die dramatisch gezien zeer goed geordend zijn. Het eerste toont de fameuze beelden en hun mysterie, de graffiti, de rotsinscripties, de ontdekking van grotten. Het tweede is gewijd aan het heden van het eiland: de ellende van de Paaseilandbewoners, hun fervente katholicisme, het vòòrkomen van lepra en het leprahuis, het portret van een beeldhouwer die de traditie van de beelden voortzet, en van zijn moeder, als versteend door de ouderdom, meer gerimpeld dan alle hercynische plooiingen, vervolgens een feest en de traditionele dansen. Het derde luik ten slotte toont hoe, na de gift van een kolossale kop door de Chileense regering, deze kop met een kar naar de kust vervoerd wordt en vervolgens aan boord van een schip gehesen wordt. Heel dit gedeelte heeft de epische bezieling van de collectieve inspanning, zoals in de films van Eisenstein. In zijn beschrijving van het beroemde verleden en het ellendige heden, schildert de film het portret van een eiland waar het sensationele verbleekt naast het menselijke.

Reportage en beeldopnamen : John Fernhout (Ferno) °1913 zoon van schilderes Charley Toorop, begon in 1928 aan een langdurige carrière met Joris Ivens.

Montage : Henri Storck

Tekst : Henry Lavachery (hoofdconservator van de Musea voor Kunst en Geschiedenis van België, Belgisch afgevaardigde bij de Frans-Belgische archeologische missie op het Paaseiland)en Alfred Métraux.

Stem : Maurice Jaubert

Muziek : Maurice Jaubert

Klankopname : Pathé te Joinville-le-Pont. Marconi-procédé

Productie : C.E.P. onder de directie van Henri Storck

35 mm / zwart-wit / 26 minuten / 1935

Om de film te bekijken, gelieve de paswoord per email vragen naar info@fondshenristorck.be en dan hier klikken

De montage der film werd uitgevoerd door onzen landgenoot, Hendrik Storck; zij kenmerkt een fijnzinnige vaardigheid en een voortreffelijke sensibiliteit inzake soepele beeldrhythmiek. De muzikale onderlijning van Maurice Jaubert harmoniseert de filmbeelding met kleur en fantasie; zij is een mooi muzikaal bindingsteeken.

Vooruit, 14 juni 1935

Paaseiland maakt van elk beeld iets unieks. En voor ons genoegen is het een film over de zee: schitterende zeilboten, het water altijd aanwezig achter de kammen, uitgevreten door beelden en duinen-als-maanlandschappen. Storck, die de maat van de golven kent, de zee doseert en met een knip van de schaar de schepen tegenhoudt, is daar in zijn element.

Chr. Delpierre, Cassandre, 25 mei 1935

Magisch … Dat kan men ook zeggen van de gigantische figuren – halvelings menselijk, half maanlandschap – die vroeger overvloedig aanwezig waren in de valleien en de heuvels van een verloren plekje op de kaart, in de onmetelijke uitgestrektheid van de Stille Oceaan. Het Paaseiland! Weinig namen hebben zoveel droombeelden opgewekt, zelfs van de kant van strenge wetenschappers.

André Breton

De eerste documentaire over het mysterieuze eiland in de Stille Oceaan. Heel wat uitstekende passages: nieuwjaarsdag met de Polynesische dansen in de kledij van Europese matrozen, het verschrikkelijke beeld van de melaatsen die ocarina spelen, de kolossale koppen van de buitengewone beelden, tegenover de zee opgericht. Overtuigender dan welk schriftelijk betoog ook, toont de verfilming van de beelden, voortgetrokken door een vijftigtal mensen, dat de autochtonen van weleer de reuzenbeelden hebben kunnen beeldhouwen, vervoeren en oprichten, zonder de tussenkomst van een ander volk dat door een catastrofe verdwenen zou zijn.

Georges Sadoul, Regards, 20 mei 1937

Paaseiland en De beiaarden op de Biënnale van Venetië. De keuze van die twee films, waarvan alle critici graag de verdiensten onderstreept hebben en die op dit moment een briljante carrière op onze filmschermen beleven, is bijzonder geslaagd.

L’Echo de la Bourse, 22 augustus 1936

Nu mijn beelden de begeleiding vormen van een muziek die geschreven is voor uw beelden, wil ik u danken voor uw fairplay en u zeggen hoe prettig het is met u te mogen samenwerken.

Met dank …

François Truffaut, fragment uit een brief, 1978

Noot: Truffaut gebruikte Jauberts muziek, origineel geschreven voor Paaseiland, in L’Histoire d’Adèle H. (1975); hij gebruikte eveneens het Concert flamand, door Jaubert aan Storck opgedragen en tegelijk de soundtrack voor Beelden uit het Belgisch verleden in La chambre verte (1978).

We komen niet naar de bioscoop om naar muziek te luisteren. We verlangen dat die muziek een visuele impressie in ons verdiept. We vragen niet dat de muziek ons de beelden uitlegt, wel dat zij aan de beelden een specifiek afwijkende resonantie toevoegt (tenzij we ons neerleggen bij een voortdurend pleonasme). We vragen niet dat de muziek expressief is of dat zij haar gevoel aan dat van de personages of de regisseur toevoegt, wel dat ze decoratief is en dat ze haar eigen arabesk aan dat van het scherm koppelt.

Maurice Jaubert, in Esprit, 1 april 1936, en tijdens een conferentie over filmmuziek te Londen, 10 december 1936

De enige film die men kan vergelijken met de unieke Terre sans pain is Paaseiland. Het onderwerp is uiteraard zeer meeslepend, maar Storck heeft de beelden, die op zich reeds buitengewoon waren, als een groot cineast gemonteerd en er een fantastische film van gemaakt, met àlles wat dat met zich meebrengt aan vertwijfeling, grote blijdschap en lering. De film blijft nazinderen.

Ado Kyrou, Le surréalisme au cinéma, Ed. Le terrain vague, 1963 en Ed. Ramsay Poche Cinéma, 1985